پژوهش، درس پژوهی و اقدام پژوهی

پژوهش به عنوان یکی از مهم ترین منابع شناخت و آگاهی انسان ها نقش مهمی در توسعه ی جوامع و سازمان ها داشته است.

پژوهش در آموزش و پرورش به عنوان یکی از دشوار ترین عرصه ی فعالیت بشری نقش برجسته ای دارد. معلمان برای توسعه ی حرفه ای خود ناگریز باید در ابعاد گوناگون با پژوهش ارتباط برقرار کنند.

توسعه ی حرفه ای معلمان عبارت است از فرآیند ها و فعالیت های طرح ریزی شده به منظور افزایش دانش، مهارت ها و نگرش های حرفه ای معلمان تا اینکه بتوانند موجب بهبود یادگیری دانش آموزان شوند. روش های پژوهشی معلم محور ناظر بر بهبود عمل هستند.

اقدام پژوهی و درس پژوهی و روایت پژوهی از جمله مهم ترین روش های پژوهشی معلم محورند که برای توسعه ی دانش و آگاهی درباره ی ماهیت تعلیم و تربیت، موضوع درسی و تدریس به کار گرفته می شوند. اقدام پژوهی کوششی است که می خواهد بین پژوهش به عنوان وسیله ای برای آگاهی و دانستن و عمل آموزش رابطه ی ارگانیک برقرار کند. درس پژوهی الگوی عملی بازبینی مداوم الگوهای ذهنی و باز اندیشی مشارکتی عمل کارگزاران آموزشی و الگویی موثر برای بهبود مستمر آموزش در مدرسه محسوب می شود. روایت پژوهشی یک راهبرد پژوهشی است که پژوهشگر به کمک آن زندگی افراد را مطالعه می کند و از یک یا چند نفر می خواهد که داستانهای زندگی خود را بیان کنند. سپس، این اطلاعات توسط پژوهشگر به صورت روایت زمانی بازگویی یا بازسازی می شوند.

اقدام‌پژوهی
پژوهشی است که تمامی کارکنان مدرسه به صورت فردی یا گروهی می توانند در آن شرکت کنند . اقدام پژوهی همان فرایند حل مساله است که هر فرد با توجه به مشکلی که در فرایند کاری پیش روی خود می بیند با توجه به مراحل آن نسبت به حل آن اقدام می نماید . این فرایند با سئوال چگونه می توانم شروع می شود. (چگونه می توانم در کاری که مشغول انجام دادن آن هستم ، پیشرفت کنم؟)

درس‌پژوهی :

درس پژوهی یک حلقه پژوهشی است که در آن معلمان به صورت گروهی درباره یک موضوع درسی همفکری نموده و اقدام به نوشتن طرح درس مشارکتی می نمایند سپس به ترتیب آن را اجرا نموده تا به بهترین طرح و شیوه اجرای موضوع درسی برسند.

تجربه‌نگاری در فعالیت های آموزشی و پرورشی یا تجربه نگاری پژوهشی:

دانائی، توانائی و مهارتی است که فرد پس از روبرو شدن با یک رخداد و حل مسائل و مشکلات آن به وسیله ی تدبیر و خلاقیت فردی یا گروهی به دست می آورد و آن را به عنوان یک روش و دستاورد در اختیار دیگران قرار می دهد.
تجارب به دو گونه اند: تجارب موفق و تجارب ناموفق که هر یک به نوعی می تواند بسیار ارزشمند باشد و با مستندسازی آن ها خوانندگان درمی‌یابند که چگونه و چرا یک تجربه موفق یا ناموفق بوده است و می‌توانند از آموزه‌های آن برای موقعیت‌های واقعی خود بهره بگیرند.

روایت‌پژوهی یا پژوهش روایی(روایتی) :

روایت چیزی نیست جز بیان تجربه های ما در قالب داستان. معلمان با خواندن، نوشتن، گفتن یا شنیدن داستان هایی از تجارب شخصی خود و دیگران می توانند درگیر روایت پژوهی شوند و از این ابزار مفید برای پیشرفت حرفه ای خود استفاده کنند. در تعریف ساده ای می توان گفت روایت پژوهی عبارت است از مطالعه تجربه افراد از طریق داستان هایی که روایت می کنند.

مطالعه‌موردی:

مطالعـه مـوردی یا مـوردکاوی، یکـی ازانواع روش های تحقیقی اسـت که بـه مطالعه عمیـق یـک مـورد، یـک موضـوع خـاص و یا یـک پدیده خـاص می پـردازد. واژه Case در لغت به‌معنای مورد، نمونه، سرگذشت و حالت و Study به‌معنای مطالعه، بررسی، پژوهش و تحقیق آمده است. در فارسی از Case Study با تعابیر مختلفی همچون مطالعه موردی، نمونه‌پژوهی، موردپژوهی و قضیه‌پژوهی یاد شده است. مطالعات موردی، هنگامی انجام می‌شوند که پژوهش‌گر نیازمند فهم یا تبیین یک پدیده است.

شباهتهای درس پژوهی و اقدام پژوهی :

۱- هردو به توسعه و پرورش حرفه ای معلمان کمک میکند.
۲-هردو مشارکتی است.
۳- هر دو گروهی است.
۴- هردو چرخه ای است.
۵- هردو توسط معلم شروع می شود.
۶- هردو پژوهشی است با سؤال و مسئله ای شروع می شود.
۷-هر دو به ترویج و گسترش علم کمک میکند.
۸- هردو معلم تازه کار و با سابقه را در کنار هم برای هم آموزی و از دگر آموزی دعوت میکند.
۹- هردو نیازمند نقادی فعال و متفکرانه است.
۱۰- در هردو نتیجه و زمان مهم است.
۱۱- هر دو تمرکز در مسائل واقعی مدرسه و کلاس است.
۱۲- هردو کاربرد یافته ونتایج در عمل بکار گرفته میشود.
۱۳- هردو به تفکر به مسائل واقعی مبتلا به تدریس می پردازد.
۱۴- هردو موجب یادگیری ورشد و پرورش حرفه ای بهتر اقدام پژوه و تدریس پژوه میشود.
۱۵- هردو کاربردی و فرایند محور است. ۱۶- یادگیری در هردو مورد توجه است.